تنهایی در پایتخت؛ مسئلهای انسانی، نه بحرانی
به گزارش گروه جامعه پایگاه خبری تحلیلی «تهران پرس»؛ تهران، کلانشهری است با بیش از ۹ میلیون نفر جمعیت در شب و بیش از ۱۲ میلیون در روز. شهری پررفتوآمد، اما گاه سرد و خاموش از درون. زندگی در برجها، آپارتمانهای کوچک و مسیرهای طولانی بین خانه و محل کار باعث شده بسیاری از تهرانیها با وجود حضور در میان جمع، احساس تنهایی کنند. پدیدهای که جامعهشناسان آن را «تنهایی در جمع» مینامند.
اما این وضعیت الزاماً به معنای بحران نیست. به گفته کارشناسان، تنهایی اگر به درستی مدیریت شود، میتواند به فرصتی برای رشد فردی و بازنگری در سبک زندگی تبدیل شود. در سالهای اخیر، رشد گروههای داوطلبانه، فعالیتهای محلی و پویشهای همیاری در محلات تهران نشانهای از بازگشت میل به ارتباط اجتماعی است.
در بسیاری از محلهها مانند کن، نارمک و نازیآباد، خانههای فرهنگ و سرای محلهها به پایگاهی برای ارتباط مردم تبدیل شدهاند. در این مراکز، شهروندان در کلاسهای هنری، ورزشی و فرهنگی گرد هم میآیند و همین تماسهای ساده، گاه به دوستیهای واقعی و ماندگار تبدیل میشود.
شهرداری تهران نیز در سالهای اخیر طرحهایی با محوریت «ارتباط اجتماعی و نشاط شهری» را اجرا کرده است. ایجاد پیادهراهها، برگزاری جشنوارههای محلی و فضاهای گفتوگو در سرای محلهها از جمله اقداماتی است که به گفته کارشناسان، میتواند حس تعلق و همبستگی را افزایش دهد.
تنهایی همیشه منفی نیست
یکی از کارشناسان حوزه روانشناسی اجتماعی،«رضا جوهری»، معتقد است: «نکته مهم این است که تنهایی همیشه منفی نیست. بسیاری از افراد در دوران خلوتی، خلاقتر و آرامتر میشوند. مشکل زمانی آغاز میشود که این خلوت تبدیل به انزوا و گسست اجتماعی شود.
وی افزود:بنابراین باید میان خلوت خلاق و انزوای آسیبزا تمایز قائل شویم.»
در کنار عوامل فردی، ساختار شهری تهران نیز بر کیفیت روابط اجتماعی اثر میگذارد. بزرگ شدن شهر، فاصله زیاد میان محل سکونت و کار، و فشار اقتصادی باعث شده وقت و انرژی افراد برای تعاملات اجتماعی کاهش یابد. اما توسعه فناوری، در کنار تهدیدهایی چون «ارتباطات مجازی سرد»، فرصتی هم برای ایجاد شبکههای جدید از ارتباط انسانی فراهم کرده است.
در سالهای اخیر گروههای اجتماعی آنلاین با محورهایی مانند مطالعه، کوهپیمایی، دوچرخهسواری یا فعالیتهای داوطلبانه رشد قابل توجهی داشتهاند. این گروهها گرچه در فضای مجازی شکل گرفتهاند، اما بسیاری از آنها در نهایت به تعاملات واقعی منجر میشوند. به گفته کارشناسان، این نوع از شبکههای جدید میتواند خلأ روابط سنتی را تا حدی جبران کند.
با وجود همه چالشها، تهران هنوز شهری است که ظرفیت بالایی برای زندگی جمعی دارد. فرهنگ همیاری و نذر اجتماعی، جشنهای محلهای، بازارچههای خیریه و مشارکت مردم در بحرانهایی مانند زلزله و کرونا، نشان داده است که ریشههای همدلی در این شهر هنوز زندهاند.
تهران نیازمند بازآفرینی روابط انسانی
«مریم نادری»، جامعهشناس شهری، در تحلیل موضوع تنهایی میگوید: «در تهران روابط اجتماعی بیشتر کارکردی و کوتاهمدت شده است. ما با همکار، راننده تاکسی یا فروشنده تعامل داریم اما رابطهای از جنس دوستی یا صمیمیت کمتر شکل میگیرد. این مسئله به مرور احساس انزوا را در افراد تقویت میکند.»
وی ادامه داد: «تهران نیازمند بازآفرینی روابط انسانی است. این موضوع فقط با برنامهریزی اجتماعی ممکن نیست، بلکه با تغییر نگرش مردم و تقویت گفتوگو میان شهروندان شکل میگیرد. اگر هر فرد از خودش شروع کند، حتی یک لبخند در مترو میتواند آغازگر ارتباطی تازه باشد.»
در کنار تحلیلهای کارشناسی، نگاه مردم نیز نشاندهنده امید به تغییر است.
حضور در فعالیتهای فرهنگی برای جلوگیری از تنهایی
«الهام احمدی» ساکن محله پونک در گفتگو با خبرنگار ما میگوید: «من قبلاً از شلوغی شهر خسته بودم، ولی از وقتی در کلاسهای نقاشی سرای محله شرکت میکنم، دوستان جدیدی پیدا کردهام. حالا احساس میکنم بخشی از یک جامعه زنده هستم.»
نکتهای که کارشناسان بر آن تأکید دارند، نقش سیاستهای شهری در کاهش احساس تنهایی است. طراحی فضاهای عمومی، پارکهای محلی، مسیرهای پیاده و کافههای فرهنگی میتواند فرصت تعامل چهرهبهچهره را افزایش دهد. هرچه شهر انسانمحورتر شود، ارتباطات اجتماعی عمیقتر خواهد شد.
از سوی دیگر، خانوادهها نیز نقش مهمی در حفظ سلامت روانی اعضا دارند. افزایش گفتگو، برگزاری دورهمیهای خانوادگی و ارتباط بین نسلی میتواند بخشی از فشار روانی زندگی شهری را کاهش دهد. رسانهها هم با ترویج فرهنگ همدلی و معرفی الگوهای مثبت اجتماعی میتوانند نقش مؤثری در کاهش احساس تنهایی ایفا کنند.
تهران، با همه تضادهایش، هنوز شهری است که مردم در آن دلگرمی میجویند. شاید در هیاهوی خیابان انقلاب یا میدان ولیعصر، کسی در سکوت قدم بزند، اما همین شهر پرسر و صدا هنوز ظرفیت آن را دارد که مأمن دوستیها و امیدهای تازه باشد.
در پایان باید گفت، تنهایی در تهران واقعیتی اجتماعی است، اما نه شکستخورده و نه بیراهحل. این احساس، زنگ هشداری است برای بازگشت به ریشههای انسانی، گفتگو، محبت و همدلی. هر شهروند، اگر سهمی کوچک در این مسیر ایفا کند، تهران دوباره میتواند از شهرِ ازدحام به شهرِ آرامش تبدیل شود.
انتهای خبر/