بافت فرسوده تهران؛ فرصتی برای تحول شهری
به گزارش گروه جامعه پایگاه خبری تحلیلی «تهران پرس»؛ تهران بهعنوان پایتخت و پرجمعیتترین شهر ایران، بخش قابل توجهی از محلات خود را در قالب بافت فرسوده در اختیار دارد. این محلات، اغلب با مشکلاتی مانند عمر بالای ساختمانها، زیرساختهای ناکافی، کمبود فضای سبز و محدودیت پارکینگ مواجهاند. با این حال، بافت فرسوده تنها محدود به مشکلات نیست و ظرفیتهایی نیز برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان و توسعه پایدار دارد.
کارشناسان شهری بر این باورند که نوسازی بافت فرسوده نه تنها میتواند ایمنی ساختمانها و کیفیت زندگی را افزایش دهد، بلکه زمینهساز ایجاد فضای تجاری و خدماتی مناسب نیز خواهد بود.
تاکید بر بهسازی بافت فرسوده برای حفظ هویت شهری
فرهاد حسینی، استاد برنامهریزی شهری، در گفتگو با خبرنگار تهران پرس اظهار داشت: «بافت فرسوده اگر با رویکرد علمی و مشارکت شهروندان نوسازی شود، میتواند به محلاتی مدرن با حفظ هویت شهری تبدیل شود. این فرآیند نیازمند همکاری دولت، شهرداری و ساکنان است.»
مریم، ساکن محله هرندی میگوید: «خانههای قدیمی محله ما مشکلات زیادی دارد، اما ما دوست داریم بافت تاریخی و هویت محله حفظ شود. اگر نوسازی همراه با امکانات بهتر انجام شود، زندگی در این محله بسیار جذاب خواهد بود.»
وی افزود: از مسئولان شهری برای نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده کمک میخواهیم تا محلههایی زیبا و ایمن داشته باشیم.
شهرداری تهران در سالهای اخیر پروژههای متعددی برای نوسازی بافت فرسوده آغاز کرده است؛ از بهبود زیرساختها و احداث پارکینگ گرفته تا ارتقای شبکه آب و فاضلاب و برق. با این حال، سرعت نوسازی هنوز با نیاز واقعی محلات متناسب نیست و محدودیت منابع مالی و پیچیدگیهای قانونی از جمله موانع اصلی محسوب میشوند.
مشارکت مردم در نوسازی شهر تهران
نکته مهم دیگر، مشارکت شهروندان در فرآیند نوسازی است. تجربهها نشان داده که موفقترین پروژهها، آنهایی هستند که ساکنان محلات را در تصمیمگیری و اجرا سهیم میکنند. این مشارکت نه تنها رضایت شهروندان را افزایش میدهد، بلکه از مقاومت اجتماعی در برابر تغییرات جلوگیری میکند.
اغلب پروژههای نوسازی فقط به تخریب و ساخت بناهای جدید محدود میشوند، درحالیکه بازآفرینی اجتماعی و فرهنگی ساکنان فراموش میشود. جابهجایی خانوادههای قدیمی و ورود ساکنان جدید، باعث از بین رفتن شبکههای اجتماعی محلی و کاهش حس تعلق به محله میشود. بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر نوسازی به تقویت پیوند اجتماعی نینجامد، «احیای واقعی» اتفاق نیفتاده است.
در طرحهای نوسازی، مردم اغلب مخاطب طرحاند، نه شریک آن. تصمیمها معمولاً از بالا گرفته میشود، در حالیکه اگر سازوکارهای مشارکتی واقعی وجود داشته باشد (مثلاً شوراهای محله یا تعاونیهای محلی نوسازی)، روند پروژهها هم سریعتر پیش میرود و هم اعتماد اجتماعی حفظ میشود.
در بسیاری از بافتهای فرسوده، درصد بالایی از ساکنان مستأجرند. سیاستهای نوسازی بیشتر برای مالکان طراحی میشود و مستأجران نهتنها از تسهیلات برخوردار نیستند بلکه گاهی مجبور به ترک محله میشوند. درحالیکه در کشورهای پیشرفته، نوسازی همواره با برنامههای حمایتی برای حفظ ساکنان اصلی همراه است.
بازسازی واحدها بدون تقویت زیرساختها (شبکه آب، فاضلاب، برق، فضای سبز و پارکینگ) فقط ظاهر محله را تغییر میدهد. برخی پروژهها به دلیل بیتوجهی به این مسائل، با مشکلات خدماتی و زیستمحیطی روبهرو شدهاند.
نوسازی میتواند فرصت بزرگی برای اشتغال محلی باشد؛ از کارگران ساختمانی گرفته تا معماران و تولیدکنندگان مصالح. اما معمولاً پیمانکاران از بیرون منطقه وارد میشوند و ساکنان بومی از چرخه اشتغال حذف میشوند.
وابستگی کامل طرحها به وامهای بانکی و تسهیلات دولتی باعث شده که روند نوسازی ناپایدار و کند باشد. هنوز مدل اقتصادی روشنی برای جذب سرمایهگذار بخش خصوصی در مقیاس محلهای وجود ندارد. یکی از پیشنهادها، نظام تشویق مالیاتی برای سرمایهگذاران محلی است.
در بازسازیها کمتر به مصالح سبز، انرژیهای تجدیدپذیر یا عایقهای حرارتی توجه میشود. در حالیکه اگر این مؤلفهها رعایت شوند، نوسازی علاوه بر ایمنی، به کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا نیز کمک میکند.
در نهایت، بافت فرسوده تهران چالشی است که میتواند به فرصتی برای تحول شهری تبدیل شود. برنامهریزی هوشمند، مشارکت فعال شهروندان و سرمایهگذاری هدفمند، کلید رسیدن به محلاتی امن، زیبا و مدرن است و میتواند کیفیت زندگی میلیونها تهرانی را بهبود بخشد.
انتهای خبر/