به گزارش«تهران پرس»؛ محله کورهپزخانه، یکی از مناطق کمتر شناخته‌شده اما مهم در شرق تهران است. این محله در گذشته نقش مهمی در تأمین مصالح ساختمانی شهر داشته، اما امروزه بیشتر به‌خاطر شرایط نامناسب اجتماعی و اقتصادی‌اش شناخته می‌شود. بررسی این محله می‌تواند تصویری واقعی از چالش‌های شهرنشینی، مهاجرت، و توسعه نابرابر در تهران ارائه دهد.
موقعیت جغرافیایی
کورهپزخانه در محدوده منطقه ۱۵ شهرداری تهران قرار دارد و در نزدیکی خیابان خاوران، شهرک مسعودیه، شهرک رضویه و جاده امام رضا (ع) واقع شده است. این منطقه به‌صورت رسمی در حاشیه شهر قرار دارد، اما از نظر جمعیت، تراکم بالایی دارد.
وجه‌تسمیه و پیشینه تاریخی
نام این محله از کوره‌های آجرپزی گرفته شده است که از دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ در این منطقه به‌وفور فعالیت می‌کردند. خاک رس مناسب منطقه باعث شد کارگاه‌های تولید آجر (کوره‌ها) در این نقطه متمرکز شوند. در آن زمان، کارگران از نقاط مختلف ایران، به‌خصوص از استان‌هایی مثل خراسان، لرستان، کردستان و سیستان‌وبلوچستان، برای کار به این منطقه مهاجرت کردند و در کنار محل کار خود ساکن شدند. این شکل از اسکان، پایه‌گذار شکل‌گیری یک جامعه مهاجر، کم‌درآمد و بدون زیرساخت شهری مناسب بود.
وضعیت اجتماعی و اقتصادی
بافت جمعیتی کورهپزخانه ترکیبی از اقوام گوناگون ایرانی است، که بسیاری از آن‌ها از طریق کارهای ساختمانی، حمل‌ونقل، بازیافت زباله، و مشاغل روزمزد امرار معاش می‌کنند. این منطقه دارای نرخ بالای:
بیکاری
ترک تحصیل در کودکان
ازدواج‌های زودهنگام
سوءتغذیه
اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی دیگر است.
کودکان کار، زنان سرپرست خانوار، و سکونت‌های غیررسمی (خانه‌های بدون سند و مجوز ساخت) در این منطقه زیاد دیده می‌شوند.
مشکلات و چالش‌ها
نبود زیرساخت شهری مناسب: خیابان‌های خاکی، فاضلاب ناکارآمد، و کمبود آب شرب بهداشتی
کمبود امکانات آموزشی و بهداشتی: تنها تعداد کمی مدرسه و درمانگاه وجود دارد که پاسخگوی جمعیت زیاد نیست.
سند نداشتن بسیاری از خانه‌ها: باعث می‌شود خدمات شهری یا وام‌های دولتی به این خانوارها تعلق نگیرد.
عدم امنیت اجتماعی: به‌دلیل فقر شدید و حضور برخی باندهای قاچاق یا افراد خلافکار، امنیت کامل وجود ندارد.
حاشیه‌نشینی و نبود هویت شهری: بسیاری از ساکنان این محله در اسناد رسمی یا نقشه‌های شهری اصلاً ثبت نشده‌اند.
طرح‌های بهسازی و مداخلات دولتی
در سال‌های اخیر، شهرداری تهران و برخی نهادهای غیردولتی تلاش‌هایی برای بهبود شرایط انجام داده‌اند، از جمله:
اجرای طرح بازآفرینی شهری
توزیع بسته‌های حمایتی و آموزشی
ساخت خانه‌های کوچک با هزینه دولتی برای ساکنان آسیب‌پذیر
فعالیت‌های فرهنگی مثل برگزاری کلاس‌های مهارت‌آموزی برای کودکان و نوجوانان
اما با توجه به حجم مشکلات، این اقدامات هنوز کافی نیستند.
چشم‌انداز آینده
با اجرای جدی‌تر طرح‌های نوسازی شهری، آموزش همگانی، و توانمندسازی اقتصادی، می‌توان امیدوار بود که محله کورهپزخانه در آینده به منطقه‌ای پویا با خدمات شهری مناسب تبدیل شود. با توجه به جوان بودن جمعیت این محله، سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت‌آموزی می‌تواند باعث تغییر مسیر زندگی نسل‌های بعدی شود.
محله کورهپزخانه پس از انقلاب اسلامی
محله کورهپزخانه یکی از محله‌های قدیمی و کم‌برخوردار شهر تهران بوده که عمدتاً محل سکونت کارگران کوره‌پزخانه‌ها و مهاجران بوده است. پس از انقلاب اسلامی، تغییرات و اقداماتی در این منطقه و مناطق مشابه با هدف بهبود وضعیت معیشتی و زیست‌محیطی انجام شده است. برخی از مهمترین اقدامات انجام‌شده در محله کورهپزخانه عبارت‌اند از:
توقف فعالیت کوره‌های آجرپزی سنتی
یکی از مهمترین اقدامات، تعطیلی تدریجی کوره‌های آجرپزی به دلیل آلودگی زیست‌محیطی، ناایمن بودن و شرایط سخت کاری بود.
تبدیل اراضی صنعتی به کاربری‌های شهری
با تعطیلی کوره‌ها، بخشی از اراضی به فضای سبز، مراکز خدماتی، یا مسکونی تغییر کاربری یافت.
سامان‌دهی وضعیت سکونت‌گاه‌های غیررسمی
در این منطقه، سکونت‌گاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی وجود داشت که دولت و شهرداری‌ها برنامه‌هایی برای سامان‌دهی، واگذاری سند مالکیت و ایجاد خدمات زیربنایی اجرا کردند.
احداث مدارس و مراکز بهداشتی
برای ارتقای سطح خدمات عمومی، مدارس، درمانگاه‌ها و خانه‌های سلامت در این منطقه احداث یا تجهیز شد.
ارتقای زیرساخت‌ها (آب، برق، گاز، فاضلاب)
محله‌های حاشیه‌ای مانند کوره‌پزخانه‌ها از زیرساخت‌های مناسب برخوردار نبودند که به مرور خدمات شهری به این مناطق گسترش یافت.
برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی
با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و شهرداری، برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و اجتماعی برای توانمندسازی ساکنان اجرا شد.
نظر کلی یک شهروند تهرانی درباره محله کورهپزخانه
مهدی سلطلنی یک شهروند تهرانی در گفتگو با خبرنگار تهران پرس گفت: محله کورهپزخانه یکی از مناطق کمتر توسعه‌یافته تهران است که سال‌هاست با مسائل و مشکلات متعددی از جمله کمبود زیرساخت‌های شهری، فقر اقتصادی، و آسیب‌های اجتماعی مواجه است. با وجود این شرایط، باید اذعان کرد که جامعه ساکن در این محله، ترکیبی از اقوام گوناگون ایرانی‌ست که با وجود تمام دشواری‌ها، به تلاش برای زندگی بهتر ادامه می‌دهند.
این محله به‌نوعی نمایانگر بخشی از واقعیت پنهان کلان‌شهری مانند تهران است؛ جایی که توسعه نامتوازن شهری باعث شده برخی مناطق از رشد و خدمات لازم محروم بمانند. به نظر می‌رسد رسیدگی به وضعیت کورهپزخانه تنها یک ضرورت رفاهی نیست، بلکه مسئله‌ای انسانی، اجتماعی و فرهنگی‌ست که نیازمند توجه ویژه نهادهای مسئول است.
انتهای خبر/