به گزارش خبرنگار «تهران پرس»؛ با گسترش روزافزون معضل بیکاری، تورم و کاهش توان خرید خانوارها، پدیده «دستفروشی در مترو» به یکی از چالش‌های جدی کلان‌شهر تهران تبدیل شده است. هر روز شمار قابل توجهی از مردان و زنان، و گاه حتی کودکان، برای تأمین حداقلی‌ترین نیاز‌های معیشتی خود، در ایستگاه‌ها و واگن‌های مترو اقدام به فروش اجناس می‌کنند؛ پدیده‌ای که در نقطه تلاقی بحران اقتصادی و ناکارآمدی نظام حمایت اجتماعی، نمود می‌یابد.
در حالی که بخش زیادی از این افراد، مترو را به‌عنوان تنها راه باقی‌مانده برای درآمدزایی انتخاب کرده‌اند، این وضعیت برای شهروندان، مسئولان شهری و بهره‌برداران سیستم حمل‌ونقل عمومی نیز پیامد‌های قابل توجهی داشته است. در ادامه این گزارش، ضمن بررسی ابعاد مختلف این معضل، دیدگاه دو نفر از دستفروشان و همچنین نظر شهردار تهران را مرور می‌کنیم.
دستفروشی، شغل یا اجبار؟
زهرا احمدی، یکی از دستفروشان زن در خط ۳ متروی تهران است. او ۳۴ سال دارد و به گفته خودش، سه سال است که در واگن‌های مترو به فروش جوراب و لوازم بهداشتی اشتغال دارد. وی در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید:«از وقتی شوهرم توی یکی از کارخانه‌ها اخراج شد، زندگی‌مان روی هوا رفت. چند ماه اول با قرض و وام گذراندیم، ولی بعد دیدم باید خودم کاری بکنم. از خجالت نمی‌دانستم چطوری بیایم در مترو. ولی الان شده همه زندگی‌مان. روزایی هست که فقط ۲۰۰ هزار تومان درمی‌آورم، ولی همان هم غنیمت است.»
زهرا از نداشتن بیمه، امنیت شغلی و برخوردگاه سلبی مأموران مترو گلایه دارد و می‌افزاید: «کاش یک جا به ما اختصاص بدهند، مانند بازارچه‌های کوچک در ایستگاه‌ها. ما دنبال فرار نیستیم، دنبال یک لقمه نان هستیم.»
نسل جوان، قربانی فرصت‌های از دست‌رفته
امیر شریفی، فارغ‌التحصیل ۲۶ ساله رشته مدیریت صنعتی، بیش از یک سال است که به فروش اجناس سرگرمی و لوازم جانبی موبایل در مترو مشغول است. او در گفتگو با ما می‌گوید: «رزومه جا‌های زیادی فرستادم. جواب نمی‌دادند یا حقوق حداقلی می‌دادند. با مدرک دانشگاهی نتوانستم کاری پیدا کنم. حالا توی مترو با کلی خجالت شروع کردم به دستفروشی. از بیرون آسان است، ولی فشار روحی دارد. هر لحظه ممکن است مأموران ما را بگیرن و جنس‌هایمان را ضبط کنند.»
شریفی تاکید می‌کند که عمده دستفروشان مترو افراد نیازمند واقعی هستند: «همه ما دنبال شغل رسمی هستیم. اگه بازارچه رسمی باشد، خودمان هم استقبال می‌کنیم. ولی فعلاً چاره‌ای جز همین کار نداریم.»
دیدگاه مدیریت شهری؛ ساماندهی به جای برخورد سلبی
علیرضا زاکانی، شهردار تهران، درباره وضعیت فعلی دستفروشی در مترو به خبرنگار ما گفت: «مسئله دستفروشان مترو، صرفاً یک موضوع اجتماعی نیست بلکه بُعد اقتصادی، امنیتی و حتی بهداشتی دارد. ما از یک‌سو با قشری مواجه هستیم که برای گذران زندگی، به این شغل غیررسمی روی آورده‌اند، و از سوی دیگر، با گروه‌هایی سازمان‌یافته که از این فضا سوءاستفاده می‌کنند.»
شهردار تهران ضمن تأکید بر رویکرد حمایتی شهرداری، تصریح کرد: «برنامه ما حذف این پدیده نیست، بلکه ساماندهی آن است. ایجاد بازارچه‌های مشخص و ساماندهی شده در برخی ایستگاه‌های پررفت‌وآمد، بخشی از طرح ماست. هم‌زمان با اجرای این طرح، افراد شناسنامه‌دار می‌شوند و فروش کالای غیراستاندارد، ممنوع خواهد شد.»
زاکانی با اشاره به لزوم همکاری نهاد‌های مختلف افزود: «اگر نهاد‌هایی مانند بهزیستی، وزارت کار، بسیج و شهرداری در کنار هم قرار بگیرند، می‌توان هم به این قشر خدمت کرد و هم نظم عمومی مترو را بازگرداند.»
واکنش شهروندان؛ همدلی یا نارضایتی؟
دیدگاه مردم نسبت به حضور دستفروشان در مترو دوگانه است. برخی آنان را نماد تلاش و مقاومت می‌دانند، در حالی که گروهی دیگر از مزاحمت‌ها، صدای بلند، شلوغی و حتی ناامنی در فضای واگن‌ها شکایت دارند.
سمیه فلاح، از مسافران خط ۴ مترو می‌گوید: «گاهی اوقات واقعاً دل آدم می‌سوزد. ولی وقتهایی هم صدای بلندگو یا بحث‌هایی که بین دستفروشان پیش می‌آید، واقعاً آزاردهنده می‌شود.»
راهی برای تعادل
دستفروشی در مترو تهران، نماد زنده‌ای از بحران اقتصادی و شکاف‌های اجتماعی در جامعه امروز ایران است. برخورد سلبی بدون در نظر گرفتن بستر‌های اقتصادی و اجتماعی، نه‌تنها حل مسئله نمی‌کند، بلکه آن را به لایه‌های پنهان‌تر می‌برد.
شاید وقت آن رسیده که به جای حذف این پدیده، با نگاهی جامع، انسان‌محور و ساختاری، مسیر قانونی، امن و منصفانه‌ای برای آن ایجاد شود؛ مسیری که هم شأن انسانی دستفروشان حفظ شود و هم آرامش و نظم شهروندان در مترو تضمین گردد.
انتهای خبر/خ