به گزارش خبرنگار «تهران پرس»؛ کودکان کار، یکی از دردناک‌ترین معضلات اجتماعی در ایران و بسیاری از کشور‌های جهان به شمار می‌آیند. در حالی که بسیاری از کودکان به دلیل فقر و نداشتن شرایط مناسب اقتصادی به کار‌های سخت و طاقت‌فرسا روی می‌آورند، در برخی مواقع، پشت پرده این موضوع، جریانات و شبکه‌هایی از افراد سودجو و مافیای کودکان کار فعالیت دارند که شرایط را برای این کودکان بدتر می‌کند.
وضعیت کودکان کار در ایران
آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد، اما بر اساس گزارش‌های مختلف، تعداد آنها در برخی مناطق شهری و روستایی، به‌ویژه در تهران، مشهد و سایر کلان‌شهرها، بسیار بالا است. کودکان کار عمدتاً به دلیل فقر خانواده، مشکلات اجتماعی یا حتی سوءاستفاده از سوی بزرگ‌ترها، وارد بازار کار می‌شوند. این کودکان در زمینه‌هایی همچون جمع‌آوری زباله، دست‌فروشی، شست‌وشو، کارگری در کارگاه‌ها و سایر مشاغل سنگین و غیررسمی فعالیت می‌کنند.
اما این مسئله تنها محدود به کار کردن در شرایط سخت نیست. در بسیاری از موارد، پشت پرده فعالیت‌های کودکان کار، یک شبکه پیچیده از مافیا و افراد سودجو قرار دارد که این کودکان را استثمار می‌کنند.
مافیای کودکان کار، فعالیت‌های پنهان و سودآور
یکی از جنبه‌های تلخ مشکل کودکان کار، وجود شبکه‌های مافیایی است که از این کودکان برای منافع خود استفاده می‌کنند. این گروه‌ها معمولاً برای به‌کارگیری کودکان در شرایطی غیرقانونی و بی‌رحمانه، به فریب خانواده‌ها، دلالی و حتی قاچاق انسان دست می‌زنند.
۱. دلالی و قاچاق کودکان: یکی از مظاهر فعالیت‌های مافیای کودکان کار، دلالی و قاچاق این کودکان به مناطق مختلف است. برخی از خانواده‌ها به دلیل فقر شدید یا نیاز فوری به پول، کودکان خود را به افراد سودجو می‌سپارند. این افراد، کودکان را در بازار‌های کار غیررسمی و در شرایط بسیار سخت به کار می‌گیرند. به طور مثال، برخی از کودکان به کارگاه‌ها یا حتی خیابان‌ها فرستاده می‌شوند تا برای دلالان و کارفرمایان سودآور کار کنند.
۲. استثمار در مشاغل سخت: کودکان کار در بسیاری از موارد، در مشاغل سخت مانند جمع‌آوری زباله‌ها، حمل و نقل بار یا شست‌وشو در شرایط غیراستاندارد فعالیت می‌کنند. این مشاغل اغلب به صورت غیررسمی و در شرایط بسیار بد صورت می‌گیرند. مافیا‌های کودکان کار، این کودکان را در شرایطی نگه می‌دارند که حتی از حقوق و دستمزد‌های عادلانه برخوردار نیستند.
۳. فریب خانواده‌ها: در بسیاری از موارد، مافیا‌ها با وعده‌های دروغین و فریب خانواده‌ها، کودکان را برای کار در خیابان‌ها یا کارگاه‌ها استخدام می‌کنند. به این صورت که به خانواده‌ها وعده می‌دهند که فرزندشان در یک کار به اصطلاح «سبک» و با درآمد مناسب مشغول به کار خواهد شد، اما در واقعیت این کودکان در شرایط بدتری قرار می‌گیرند و تحت استثمار شدید قرار می‌گیرند.
دولت ایران به همراه نهادهای مختلف تلاش‌هایی را برای مقابله با معضل کودکان کار انجام داده‌اند. برخی از این اقدامات عبارتند از:
تصویب قوانین حمایتی: یکی از اقداماتی که در سال‌های اخیر صورت گرفته، تصویب قوانین مختلف برای حمایت از حقوق کودکان و جلوگیری از کار غیرمجاز آنها بوده است. طبق قانون کار ایران، کار کودک در شرایط سخت و غیرمجاز ممنوع است و باید اقدامات جدی‌تری برای جلوگیری از استثمار کودکان انجام شود.
ایجاد مراکز حمایتی: دولت و برخی سازمان‌های مردم‌نهاد برای حمایت از کودکان کار و خانواده‌های آنان، مراکز حمایتی و اجتماعی راه‌اندازی کرده‌اند. این مراکز معمولاً به دنبال ارایه آموزش‌های مهارتی و فراهم‌سازی شرایط بهتر برای زندگی و کار کودکان هستند. همچنین، برخی نهاد‌ها در تلاش هستند تا کودکان کار را شناسایی کرده و آنها را از دست شبکه‌های استثماری نجات دهند.
برنامه‌های فرهنگی و آموزشی: دولت و برخی نهادهای اجتماعی با برگزاری برنامه‌های آموزشی و فرهنگی، سعی دارند که آگاهی عمومی را درباره تبعات اجتماعی و حقوقی کار کودکان افزایش دهند. همچنین، این برنامه‌ها به خانواده‌ها کمک می‌کنند تا از خطرات و آسیب‌های احتمالی آگاه شوند.
کاهش آسیب‌های اجتماعی با جمع‌آوری کودکان کار
علیرضا زاکانی شهردار تهران در گفتگو با خبرنگار«تهران پرس» درباره اقدامات جمع‌آوری کودکان کار از سطح شهر گفت: ما در شهرداری تهران معتقدیم که کودکان کار نباید در خیابان‌ها رها شوند و از سوی برخی سودجویان مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. هدف اصلی این طرح، ساماندهی این کودکان و فراهم کردن شرایطی بهتر برای آن‌هاست. در همین راستا، با همکاری نهادهای حمایتی و سازمان‌های مرتبط، این کودکان شناسایی و به مراکز نگهداری منتقل می‌شوند تا تحت آموزش و حمایت قرار بگیرند.
وی در پاسخ به این سئوال که برخی از فعالان حقوق کودک می‌گویند که این روش بیشتر به برخورد قهری شباهت دارد تا یک راه‌حل پایدار. گفت: ما هرگز به دنبال برخورد قهری نبوده‌ایم. نگاه ما به این موضوع، یک نگاه انسانی و اجتماعی است. جمع‌آوری این کودکان به‌منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی و فراهم کردن یک آینده بهتر برای آنها انجام می‌شود. البته قبول داریم که این مسئله ریشه‌ای است و نیاز به اقدامات گسترده‌تری در حوزه کاهش فقر و حمایت از خانواده‌های این کودکان دارد. ما در حال تعامل با نهادهای حمایتی و خیرین هستیم تا راهکارهای بهتری ارائه شود.
زاکانی درباره کودکان کاری که از اتباع خارجی هستند، بیان کرد: بخشی از این کودکان کار، اتباع خارجی هستند که به دلایل مختلف وارد کشور شده‌اند. ما با هماهنگی نهادهای ذی‌ربط تلاش می‌کنیم برای آنها نیز شرایط بهتری فراهم کنیم. با این حال، مدیریت این موضوع نیازمند سیاست‌گذاری‌های کلان در سطح ملی است.
وی دربارهوشعیت اقتصادی ضعیف مردم و حضور کودکان کار در جامعه خاطرنشان کرد: تا زمانی که مشکلات اقتصادی و فقر وجود داشته باشد، این چرخه ادامه خواهد داشت. به همین دلیل، ما در کنار این طرح، به دنبال اجرای برنامه‌های حمایتی هستیم. یکی از راهکارها، توانمندسازی خانواده‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی برای آن‌هاست. علاوه بر این، برخی از این کودکان به دلیل مشکلات خانوادگی مجبور به کار هستند که نیاز به حمایت‌های اجتماعی دارند.
وی درباره برنامه بلند مدت شهرداری برای کاهش تعداد کودکان کار یادآور شد: ما به دنبال این هستیم که با همکاری دولت، سازمان‌های مردم‌نهاد و خیرین، راهکاری اصولی برای این معضل پیدا کنیم. در بلندمدت، اگر بتوانیم وضعیت اقتصادی خانواده‌ها را بهبود ببخشیم، آموزش رایگان و حمایت‌های اجتماعی را افزایش دهیم، قطعاً شاهد کاهش تعداد کودکان کار خواهیم بود. اما این موضوع یک‌شبه حل نمی‌شود و نیازمند هم‌افزایی تمام دستگاه‌ها و مردم است.
با وجود تلاش‌های مختلف، چندین چالش و مانع باعث شده‌اند که حل مشکل کودکان کار و مقابله با مافیا‌های پشت پرده این معضل، همچنان دشوار باشد:
عدم نظارت و اجرا: یکی از مشکلات اصلی، ضعف در نظارت بر اجرای قوانین است. علی‌رغم وجود قوانین حمایتی، نظارت بر عملکرد مافیای کودکان کار در بسیاری از مناطق ضعیف است و این گروه‌ها همچنان به راحتی فعالیت‌های خود را ادامه می‌دهند.
فقر و بحران اقتصادی: بسیاری از کودکان کار از خانواده‌های فقیر و محروم هستند. در چنین شرایطی، خانواده‌ها مجبور می‌شوند که به هر قیمتی به دنبال درآمد باشند، حتی اگر این درآمد حاصل از کار غیرقانونی و استثمار کودکان باشد. این مسئله سبب می‌شود که مبارزه با این شبکه‌ها دشوارتر شود.
کمبود آگاهی و منابع: بسیاری از خانواده‌ها از حقوق خود و حقوق کودکان بی‌خبرند و این باعث می‌شود که به راحتی فریب شبکه‌های مافیای کودکان کار را بخورند. همچنین، کمبود منابع و امکانات در برخی مناطق باعث شده که امکان ارائه خدمات بهتر به خانواده‌های نیازمند کاهش یابد.
برای مقابله با معضل مافیای کودکان کار، نیاز به رویکردی جامع و چندجانبه است:
تقویت نظارت و اجرای قوانین: اجرای دقیق و مستمر قوانین کار و حقوق کودک، همراه با نظارت قوی‌تر از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی می‌تواند به کاهش فعالیت‌های مافیای کودکان کار کمک کند. ایجاد سیستم‌های شفاف برای شناسایی این کودکان و شرایط کاری آنها یکی از اولویت‌های اساسی است.
کمک به خانواده‌ها: ارائه حمایت‌های مالی و آموزشی به خانواده‌های کودکان کار می‌تواند از فقر و مشکلات اقتصادی آنها بکاهد و در نتیجه، از ورود کودکان به بازار کار جلوگیری کند. همچنین، باید برنامه‌هایی برای آگاه‌سازی خانواده‌ها از حقوق خود و آسیب‌های ناشی از کار کودکان طراحی شود.
ایجاد فضا‌های آموزشی و توانمندسازی: در کنار حمایت‌های مالی، باید فرصت‌های آموزشی و توانمندسازی برای کودکان کار فراهم شود تا آنها بتوانند به جای کار در مشاغل غیررسمی، به تحصیل و یادگیری مهارت‌های جدید بپردازند.
بر اساس این گزارش؛ مافیای کودکان کار یکی از آسیب‌های اجتماعی جدی در ایران است که مشکلات زیادی را برای این کودکان و جامعه به همراه دارد. این شبکه‌ها با بهره‌برداری از شرایط اقتصادی نامناسب و فقر خانواده‌ها، کودکان را در شرایطی غیرانسانی به کار می‌گیرند. مقابله با این پدیده نیازمند همکاری بین نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد، و افزایش آگاهی عمومی است. تا زمانی که این مشکلات ریشه‌ای حل نشوند، معضل کودکان کار و مافیا‌های پشت پرده آن همچنان ادامه خواهد داشت.
انتهای خبر/خ