به گزارش خبرنگار «تهران پرس»؛ فرونشست زمین، پدیده‌ای است که به طور عمده در نواحی شهری و کشاورزی ایران مشاهده می‌شود و به علت نشست تدریجی سطح زمین به دلیل کاهش حجم آب‌های زیرزمینی یا تغییرات ساختاری زمین رخ می‌دهد. این پدیده تهدیدی جدی برای زیرساخت‌ها، خانه‌ها، جاده‌ها و منابع آبی کشور به شمار می‌رود.
فرونشست زمین در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد که می‌توان مهم‌ترین آنها را به شرح زیر تقسیم‌بندی کرد:
کاهش سطح آب‌های زیرزمینی:
اصلی‌ترین عامل فرونشست زمین در ایران، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی است. از آنجایی که بسیاری از مناطق ایران به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک به آب‌های زیرزمینی برای تأمین آب شرب و کشاورزی وابسته هستند، برداشت بی‌رویه از این منابع آب باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و در نهایت نشست و فرونشست زمین می‌شود. این برداشت‌ها عمدتاً در بخش کشاورزی، صنعت و مصرف شهری اتفاق می‌افتند.
شهرسازی غیرمجاز و ساخت‌وساز‌های نادرست:
در برخی مناطق، گسترش بی‌رویه شهر‌ها و ساخت‌وساز‌های غیرمجاز نیز به فرونشست زمین دامن زده است. این فرآیند باعث شده که خاک و لایه‌های زیرین زمین توان نگه‌داشتن آب‌های زیرزمینی را از دست بدهند و در نتیجه، فرونشست زمین به وقوع بپیوندد.
تغییرات اقلیمی:
تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها نیز بر وضعیت منابع آبی تأثیرگذار است. خشکسالی‌های مداوم باعث کاهش آب‌های سطحی و زیرزمینی شده و از آنجا که ایران به‌ویژه در نواحی مرکزی و جنوبی، با بحران کم‌آبی مواجه است، این وضعیت شدت بیشتری پیدا می‌کند.
افت فشار و تغییرات ساختاری در زیرساخت‌ها:
تغییرات در ساختار زمین و تغییرات فشار در بعضی مناطق نیز می‌تواند باعث فرونشست شود. به‌ویژه در مناطقی که از نظر زمین‌شناسی پیچیده هستند، تحرکات تکتونیکی یا فعالیت‌های انسانی مانند حفاری‌های غیرمجاز و یا استخراج مواد معدنی می‌تواند منجر به فرو نشست زمین شود.
وضعیت فرونشست زمین در تهران
تهران، به عنوان پایتخت ایران، از نظر فرونشست زمین با مشکلات جدی روبه‌رو است. طبق گزارش‌ها، برخی مناطق تهران دچار فرونشست‌های قابل توجهی شده‌اند که این مسئله خطرات زیادی را برای زیرساخت‌ها، ساختمان‌ها و حتی زندگی شهری به همراه دارد. به‌ویژه در مناطق جنوبی تهران، شاهد فرونشست‌های شدید هستیم.
فرونشست زمین در تهران
برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی: در تهران، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و جنوب تهران، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی برای تأمین آب شرب و کشاورزی باعث شده است که سطح آب‌های زیرزمینی کاهش یابد و در نتیجه فرونشست زمین رخ دهد.
توسعه سریع شهری: در پی رشد جمعیت و توسعه شهری، ساخت‌وساز‌های غیرمجاز و زیرساخت‌های شهری بدون توجه به شرایط زمین‌شناسی صحیح، به فرونشست در برخی نقاط تهران دامن زده است.
آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی: آلاینده‌های محیطی و کاهش بارندگی‌ها نیز تأثیرات منفی بر منابع آبی و وضعیت خاک دارند که در نهایت موجب فرونشست‌های بیشتر در تهران شده است.
در همین راستا دولت، شهرداری تهران و مجلس در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند، اما هنوز مشکلات زیادی در زمینه کنترل فرونشست وجود دارد.
دولت از طریق وزارت نیرو به دنبال کنترل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. در این راستا، طرح‌هایی برای ساماندهی و مدیریت آب‌های زیرزمینی و به‌ویژه جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز اجرا شده است همچنین برخی محدودیت‌ها را برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی در نظر گرفته است و به کشاورزان و صنعتگران توصیه می‌کند که از روش‌های کم‌مصرف آب استفاده کنند. برخی طرح‌ها برای احیای منابع آبی و بازگرداندن آب‌های زیرزمینی از طریق بهبود شرایط آبیاری کشاورزی و استفاده از آب‌های سطحی طراحی شده‌اند.
شهرداری تهران در تلاش است که با کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی، وضعیت آبی تهران را بهبود بخشد و اثرات منفی این آلودگی‌ها را بر منابع آبی کاهش دهد همچنین اقدام به توسعه شهری با رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی و استفاده از مصالح پایدار و مقاوم در برابر فرونشست کرده است. با توسعه و گسترش شبکه فاضلاب شهری، شهرداری سعی کرده است که آب‌های سطحی و زیرزمینی به درستی مدیریت شوند.
مجلس شورای اسلامی قوانینی را برای کنترل برداشت از منابع آبی زیرزمینی تصویب کرده است. همچنین، برخی قوانین برای مقابله با ساخت‌وساز‌های غیرمجاز و بی‌رویه در دست تصویب است و از طرح‌های مختلف برای بازسازی منابع آبی کشور و بهبود مدیریت آب حمایت کرده است.
سیدمحمد آقامیری در گفتگو با «تهران پرس» با بیان اینکه لایحه کنترل فرونشست زمین در حال حاضر در مجلس است، اظهار کرد: هیئت رئیسه لایحه را اعلام وصول کرده و یک گزارش نظارتی نیز آماده شده که در صحن علنی مجلس ارائه خواهد شد تا در اولویت بررسی قرار بگیرد.
وی با بیان اینکه اخیراً جلسه‌ای در کمیسیون اصل ۹۰ داشتیم، یادآور شد: لایحه را در این کمیسیون ارائه کردیم و کمیسیون موافقت و حمایت خود را اعلام کرد. با توجه به موارد مطرح شده، به نظر می‌رسد در اوایل سال آینده لایحه در صحن ارائه و با همراهی نمایندگان تصویب شود.
رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه مناطق جنوب غربی پایتخت در معرض خطر فرونشست هستند، خاطرنشان کرد: مناطق ۱۱، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ بیش از دیگر مناطق در خطر هستند و بعضاً فرونشست به برخی از مناطق نفوذ کرده و در حال پیش‌روی به سمت مرکز شهر است.
وی با بیان اینکه سازمان نقشه‌برداری هرساله عمق فرونشست‌ها را اعلام می‌کند، گفت: فرونشست در دشت آزادگان در مقطعی به ۲۷ سانتی‌متر رسید اما در سال‌های بعد، میزان عمق کاهشی بود.
راهکارهای مقابله با فرونشست
مدیریت صحیح منابع آب:
یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای مقابله با فرونشست زمین، مدیریت صحیح منابع آب به‌ویژه آب‌های زیرزمینی است. محدودیت‌های بیشتر برای بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و استفاده از روش‌های نوین آبیاری می‌تواند این مشکل را کاهش دهد.
بازسازی و تقویت زیرساخت‌ها:
در مناطقی که دچار فرونشست شده‌اند، بازسازی زیرساخت‌های شهری، جاده‌ها و ساختمان‌ها ضروری است. همچنین، باید در طراحی و ساخت‌وساز‌های جدید، شرایط زمین‌شناسی و خطرات فرونشست مدنظر قرار گیرد.
حمایت از پروژه‌های آبخوان‌داری:
پروژه‌های آبخوان‌داری که به منظور افزایش ذخایر آب زیرزمینی طراحی شده‌اند، می‌توانند به کاهش فرونشست کمک کنند. این پروژه‌ها باید به طور جدی‌تر توسط دولت و نهاد‌های محلی پیگیری شوند.
آگاهی‌بخشی عمومی و همکاری بین‌نهاد‌های مختلف:
برای کاهش فرونشست زمین، نیاز است که مردم از خطرات این پدیده آگاه شوند و در کنار دولت، شهرداری و سایر نهاد‌های مسئول، مشارکت کنند. همچنین، همکاری بین‌نهاد‌های مختلف از جمله وزارت نیرو، شهرداری‌ها، وزارت مسکن و شهرسازی و دیگر سازمان‌ها، برای حل این معضل ضروری است.
بر اساس این گزارش؛ فرونشست زمین در ایران به ویژه در تهران، به علت برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و توسعه شهری بدون توجه به شرایط زمین‌شناسی، به یک معضل جدی تبدیل شده است. اگرچه دولت، شهرداری و مجلس اقدامات متعددی برای کاهش این بحران انجام داده‌اند، اما برای حل این مشکل، نیاز به یک رویکرد جامع‌تر، همکاری بیشتر بین نهاد‌ها و توجه به مدیریت پایدار منابع آبی است.
انتهای خبر/خ