به گزارش خبرنگار «تهران پرس»؛ آلودگی هوا یکی از بزرگترین مشکلات زیست‌محیطی و بهداشتی ایران است که به‌ویژه در کلان‌شهر‌هایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و تبریز شدت بیشتری دارد. این معضل نه‌تنها بر کیفیت زندگی مردم تأثیر گذاشته، بلکه به سلامت عمومی نیز آسیب‌های جدی وارد کرده است. با وجود تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ و تأکید بر لزوم اجرای آن، هنوز شاهد عملی شدن کامل این قانون در کشور نیستیم.
قانون هوای پاک و چالش‌های اجرای آن
قانون هوای پاک در ایران در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۹۶ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد. هدف اصلی این قانون کاهش آلاینده‌های هوا و بهبود کیفیت هوای کشور است. این قانون، دستگاه‌های مختلف دولتی را موظف به کاهش میزان آلاینده‌ها و اجرای اقدامات مناسب جهت بهبود وضعیت هوا کرده است. اما باوجود گذشت سال‌ها از تصویب این قانون، هنوز بسیاری از مفاد آن به طور کامل اجرایی نشده است و مشکلات مربوط به آلودگی هوا ادامه دارد.
دلایل عدم اجرای کامل قانون هوای پاک:
نبود هماهنگی میان دستگاه‌های دولتی:
یکی از اصلی‌ترین مشکلات در اجرای قانون هوای پاک، عدم هماهنگی و همکاری کافی میان دستگاه‌های مختلف دولتی است. به‌طور خاص، وزارتخانه‌هایی مانند وزارت نفت، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت کشور و سازمان محیط زیست باید به‌طور مشترک و هماهنگ با هم در این زمینه فعالیت کنند. اما در عمل، عدم هماهنگی و حتی تضاد منافع میان این نهاد‌ها مانع از اجرایی شدن کامل این قانون شده است.
مقاومت در برابر تغییرات ساختاری و صنعتی:
برخی صنایع بزرگ و آلاینده همچنان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند و هیچ نظارت جدی بر آلایندگی‌های آنها اعمال نمی‌شود. به‌ویژه در صنایع سنگین مانند پتروشیمی، فولاد، سیمان و حمل‌ونقل، اجرایی شدن اقدامات جدی برای کاهش آلاینده‌ها نیاز به تغییرات ساختاری و هزینه‌های بالایی دارد که بسیاری از صنایع با آن مخالفت می‌کنند.
کمبود منابع مالی و امکانات اجرایی:
برای کاهش آلودگی هوا، نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در زیرساخت‌ها و فناوری‌های نوین است. به‌عنوان مثال، برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، تولید خودروهای کم‌آلاینده و بهبود کیفیت سوخت نیاز به منابع مالی زیاد است. کمبود این منابع مالی باعث شده که برخی از اهداف قانون هوای پاک تحقق نیابد.
کم‌توجهی به مشکلات بلندمدت:
بسیاری از تصمیم‌گیرندگان به مشکلات بلندمدت آلودگی هوا بی‌توجه هستند و توجه بیشتری به مسائل فوری و اقتصادی دارند. این مسئله موجب شده که اقدامات پیشگیرانه برای کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا در اولویت قرار نگیرند.
اقدامات مجلس و دولت در زمینه آلودگی هوا
۱. نظارت مجلس بر اجرای قانون: مجلس شورای اسلامی همواره از دولت خواسته است که اقدامات لازم را برای اجرای قانون هوای پاک انجام دهد. برخی از نمایندگان مجلس در گزارش‌ها و اظهارات خود تأکید کرده‌اند که وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی باید مسئولیت‌های خود را در قبال کاهش آلودگی هوا به‌طور جدی‌تری دنبال کنند. در سال‌های اخیر، برخی طرح‌ها برای تقویت نظارت بر آلاینده‌ها و ایجاد سیستم‌های پایش بیشتر در مجلس مطرح شده است، اما هنوز نتایج ملموسی به دست نیامده است.
۲. سیاست‌های دولت در مقابله با آلودگی هوا: دولت نیز در راستای مقابله با آلودگی هوا طرح‌هایی همچون نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک (مترو، اتوبوس‌های برقی و غیره) و برنامه‌هایی برای کاهش آلاینده‌های صنایع را مطرح کرده است. همچنین، برخی اقدامات از قبیل محدود کردن تردد خودروهای فرسوده و افزایش نظارت بر سوخت و آلایندگی خودرو‌ها انجام شده، اما هنوز این اقدامات نتوانسته است آلودگی هوا را به سطح قابل قبول کاهش دهد.
میزان ابتلا به بیماری‌ها ناشی از آلودگی هوا در ایران
آلودگی هوا در ایران به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها تأثیرات جدی بر سلامت مردم داشته است. طبق گزارش‌های مختلف، آلودگی هوا سالانه باعث بروز بیماری‌ها و مرگ و میر‌های زیادی میشود. برخی از مهم‌ترین پیامد‌های آلودگی هوا برای سلامت عمومی شامل بیماری‌های قلبی، تنفسی، سرطان‌ها و اختلالات روانی است.
بیماری‌های تنفسی و قلبی:
آلودگی هوا به‌ویژه ذرات معلق (PM۲/۵ و PM۱۰) باعث بروز بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن، و سرطان ریه میشود. در ایران، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی بیشترین آسیب را از آلودگی هوا می‌بینند.
یکی از شهروندان تهرانی در گفتگو با خبرنگار «تهران پرس» گفت: پدربزرگ بنده بیماری تنفسی دارد و وقتی آلودگی هوا به اوج خود در تهران می‌رسد، او از شدت بیماری به بیمارستان منتقل میشود و به او اکسیژن وصل می‌کنند،ک و مسئولین به فکر مردم باشند و با نظارت و اجرا و بررسی بیشتر کمک کنند به مردم که بتوانند زندگی راحت‌تری داشته باشند.
افزایش مرگ و میر:
طبق گزارش‌ها، آلودگی هوا باعث افزایش مرگ و میر‌های ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی میشود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که آلودگی هوا در ایران سالانه موجب مرگ حدود ۴۰ هزار نفر میشود که عمدتاً ناشی از بیماری‌های قلبی، ریوی و سرطان است.
اثرات روانی:
آلودگی هوا همچنین به سلامت روانی افراد آسیب می‌زند. اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی در افراد ساکن در شهر‌های آلوده بیشتر مشاهده میشود.
راهکار‌ها و راه‌حل‌ها
برای کاهش آلودگی هوا و اجرایی شدن قانون هوای پاک، نیاز به اقدامات فوری و همه‌جانبه وجود دارد. برخی از راهکار‌هایی که می‌توانند به بهبود وضعیت آلودگی هوا کمک کنند، عبارتند از:
نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و شخصی:
یکی از راه‌های مؤثر برای کاهش آلودگی هوا، نوسازی خودرو‌ها و اتوبوس‌های عمومی است. استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی می‌تواند به کاهش آلاینده‌ها کمک کند.
افزایش نظارت و کنترل آلاینده‌ها:
نظارت دقیق‌تر بر صنایع آلاینده و الزام آنها به استفاده از فناوری‌های پاک‌تر می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد.
گسترش حمل‌ونقل عمومی و استفاده از دوچرخه و پیاده‌روی:
تشویق مردم به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی می‌تواند به کاهش ترافیک و در نتیجه کاهش آلودگی هوا کمک کند.
آگاه‌سازی عمومی:
آموزش مردم درباره تأثیرات آلودگی هوا و تشویق به اقدامات فردی مانند کاهش استفاده از خودروهای شخصی می‌تواند در کاهش آلودگی مؤثر باشد.
مهدی اقراریان عضو شورای شهر تهران در گفتگو با خبرنگار «تهران پرس» درباره اجرای قانون هوای پاک گفت: متأسفانه، علی‌رغم تصویب قانون هوای پاک، اجرای آن هنوز با چالش‌های جدی روبه‌روست. ما شاهد اقدامات پراکنده‌ای بوده‌ایم، اما اجرای یکپارچه و مؤثر این قانون نیازمند همکاری جدی‌تر نهادهای مختلف، از جمله شهرداری، سازمان محیط زیست و وزارتخانه‌های مرتبط است.
وی ادامه با اشاره به مهم‌ترین موانع در اجرای کامل این قانون افزود: یکی از بزرگترین موانع، کمبود بودجه برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و جایگزینی خودروهای فرسوده است. همچنین، عدم نظارت کافی بر صنایع آلاینده و مصرف بالای سوخت‌های فسیلی از دیگر مشکلاتی است که اجرای قانون را دشوار کرده است. از طرفی، همکاری ضعیف بین دستگاه‌های اجرایی و نبود ضمانت‌های اجرایی محکم، باعث شده برخی مفاد قانون نادیده گرفته شوند.
اقراریان ادامه داد: در شورای شهر، ما پیگیر اجرای دقیق‌تر این قانون هستیم. به‌عنوان نمونه، پیشنهاد داده‌ایم که بودجه بیشتری به توسعه حمل‌ونقل عمومی اختصاص داده شود و همچنین از فناوری‌های جدید برای کاهش آلودگی استفاده کنیم. علاوه بر این، نظارت بر صنایع آلاینده افزایش یافته و در حال بررسی طرح‌هایی برای تشویق شهروندان به استفاده از خودروهای برقی و پاک هستیم.
وی خاطرنشان کرد: اجرای قانون هوای پاک نیازمند همکاری همگانی است. دولت باید حمایت مالی بیشتری برای نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی ارائه دهد، شهرداری باید سخت‌گیری بیشتری در اجرای محدودیت‌های ترافیکی داشته باشد و شهروندان هم باید نسبت به استفاده کمتر از خودروهای شخصی و رعایت الگوهای مصرف انرژی آگاه‌تر شوند. همچنین، تصویب قوانینی که برخوردهای جدی‌تری با آلاینده‌ها داشته باشند، ضروری است.
عضو شورای شهر در پایان تاکید کرد: آلودگی هوا مسئله‌ای است که همه ما در آن سهیم هستیم و همه باید برای حل آن تلاش کنیم. اگر شهروندان از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند، صنایع به مسئولیت اجتماعی خود پایبند باشند و نهادهای اجرایی قانون را بدون اغماض اجرا کنند، می‌توانیم هوای پاک‌تری برای خود و نسل‌های آینده داشته باشیم.
بر اساس این گزارش؛ آلودگی هوا در ایران یکی از مشکلات جدی و حل‌نشده است که به‌ویژه در کلان‌شهر‌ها به‌طور مستقیم بر سلامت مردم تأثیر می‌گذارد. با وجود تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶، هنوز این قانون به طور کامل اجرایی نشده است و موانعی همچون کمبود منابع مالی، عدم هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی و مقاومت در برابر تغییرات ساختاری از جمله دلایل اصلی این موضوع هستند. برای کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی مردم، نیاز به برنامه‌ریزی‌های اساسی و اجرای قوانین به‌طور جدی‌تر و هماهنگ‌تر از سوی دولت، مجلس و نهادهای مسئول است.
انتهای خبر/خ