به گزارش «تهران پرس»، تمام استانهای کشور به جز گیلان درگیر پدیده فرونشست زمین هستند، این در حالیست که هیچ فرونشستی قابل برگشت نیست، به اعتقاد کارشناسان باید با صدور فرمان اضطراری ملی، انقلابی در روند مصرف آب به ویژه در بخش کشاورزی ایجاد کنیم تا ترازنامه دشتها به تعادل برسد.
شاید تا چند سال پیش تصوری از اینکه زمین زیر پایمان خالی شود نداشتیم، با اطمینان کامل پا بر روی خاکی میگذاشتیم که برایمان بسیار ارزشمند است، هیچگاه فکر نمیکردیم که زمین دهن باز کند و هر آنچه که بررویش سنگینی میکند و سربار است را ببلعد، این صحنهها را در فیلمها زیاد دیده بودیم؛ وقوع آنرا در دنیای واقعی متصور نبودیم، اما امروزه وقوع تمام آن صحنهها را در دنیای امروزی به چشم میبینیم، زمین فرو میرود و هرآنچه هست را با خود به زیر میکشد، این پدیده فرونشست زمین است که مانند هر چالش دیگری جزو دستاوردهای انسان در قبال طبیعت است.
ایران کشوری خشک و نیمه خشک، سرزمینی کم بارش و دارای بیابانهای وسیع است، میانگین بارش ایران حدود ۲۳۰ میلیمتر یعنی تقریباً یک سوم میانگین بارش جهانی است، این در حالی است که میزان مصرف آب در کشور نسبت به متوسط جهانی بسیار بالاتر است، بر اساس آمارها متوسط سرانه مصرف آب در جهان ۱۵۰ لیتر به ازای هر نفر در شبانهروز است، اما این عدد در ایران بیش از ۲۰۰ لیتر است.
همچنین میزان آب قابل استحصال در کشور حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب است که سالانه بیشتر از این میزان برداشت میشود یعنی حدود ۶ تا ۷ میلیارد مترمکعب بیشتر از ظرفیت منابع آب قابل استحصال برداشت میکنیم در حالی که کارشناسان معتقدند باید حداقل ۵۰ میلیارد مترمکعب از این رقم را استفاده نکنیم و بگذاریم در سفرههای آبهای زیر زمینی ذخیره بماند، اما ما با نحوه نادرست مصرف برای مدت پنج دهه ذخیره هزار سال منابع آبی را پیشخور کردیم، حال وضع زمانی بدتر میشود که بارندگی هم سال به سال کم و کمتر میشود به طوری که چند سالی است کشور با خشکسالی دست و پنجه نرم میکند. تالابها تشنه و رودخانهها خشک شده اند.
چندی پیش وزارت نیرو اعلام کرده بود که در سال زراعی جاری نزولات جوی به صورت میانگین در کشور ۴۱ درصد نسبت به بلند مدت خود کاهش یافته که این کاهش در استان مرکزی حدود ۵۷ درصد و ۱۶ درصد از میانگین کشوری بالاتر است، کاهش نزولات جوی و کمبود منابع آب هم اکنون نقاط مختلفی از ۲۲ استان کشور را با مشکل مواجه کرده است، این یعنی اینکه باید منابع آب را مدیریت و داشتههای خود را حفظ کنیم، اما بروز برخی پدیدهها مانند فرونشست زمین نشان میدهد که در این زمینه موفق نبودیم به طوری که حدود ۶۰۰ دشت کشور در معرض فرونشست قرار دارد، علت هم برداشت بی رویه از منابع آبی زیر زمینی است که باعث میشود زیر پای زمین خالی شود.
۷۸ درصد فرونشستها عامل انسانی دارند
بر اساس استاندارد جهانی اگر میزان فرونشست زمین از ۴ میلیمتر در سال بیشتر باشد باید شرایطی بحرانی اعلام کنند در حالی که سالانه در تهران ۳۶ سانتیمتر، فارس ۵۴ سانتمیتر، خراسان ۲۵ و اصفهان ۲۳ سانتیمتر فرونشست زمین داریم، حتی به صورت نقطهای در جنوب غرب تهران در دشت شهریار تا ۳۶ سانتیمتر فرونشست زمین گزارش شده است. البته میزان فرونشست به نسبت شرایط جغرافیایی منطقه اهمیت پیدا میکند گاهی در نقطهای که مستحدثات مهم برپا باشد فرو رفتن زمین حتی تا نیم سانت هم خطرناک است.
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود که فرونشست زمین یک اَبَرچالش است به طوری که ٣٨٠ شهر و ٩ هزار و ٢٠٠ روستا در کشور در معرض فرونشست زمین قرار دارند، همچنین نرخ فرونشست در ١٨ استان ١٠ سانتیمتر در سال گزارش شده است.
شینا انصاری افزود: بر اساس این آمار، ١٨۵ هزار کیلومتر مربع یعنی معادل ١١ درصد از خاک کشور در معرض فرونشست قرار دارد؛ همه نهادها باید به فرونشست به عنوان ابرچالش نگاه کنند و در کنار هم در صدد کاهش و کند شدن آهنگ آن برآییم.
کارشناس حوزه منابع آب درباره دلایل و راهکارهای کاهش فرونشست زمین گفت: نگاه من به پدیده فرونشست از زاویه منابع آب است که میتوان از زوایای مختلف از جمله بحثهای سازه ای، ژئوتکنیکی، پایش و رصد زمین به موضوع نگاه کرد.
عباسعلی قزل سفلی درباره اینکه چرا با پدیده فرونشست مواجه هستیم، اظهارداشت: فرونشست زمین آن چیزی که به عنوان ابرچالش مطرح است میتواند اشکال مختلف داشته باشد، فرض کنید یک قناتی از زیر یک شهر عبور کرده و دچار ریزش شده است در این صورت یک بخشی از خیابان فرو میرود و فروچاله ایجاد میشود این فرونشست نیست بلکه یک امر موضعی است.
وی ادامه داد:، اما آن پدیدهای که به عنوان فرونشست کشور را دچار چالش کرده و گستره آن منهای یک استان آنهم استان گیلان را فراگرفته موضوعی است که به اضافه برداشت از سفرههای آبهای زیر زمینی یا آبخوانها بر میگردد که بیشتر دشتها و استانهای کشور را با شدتهای مختلف درگیر کرده است.
کارشناس حوزه منابع آب با اشاره به دشتهای ممنوعه، ممنوعه بحرانی و بحرانی گفت: برداشت بی رویه موجب پایین رفتن سطح آب زیرزمینی میشود، دشتها و مناطقی در کشور داریم که در ۳۰ سال گذشته ۶۰ متر تا ۱۰۰ متر سطح آب آنها پایین رفته و این بستری ایجاد کرده برای امر مهم و چالش بزرگی به نام فرونشست دشتها که آنها را به دشتهای ممنوعه، ممنوعه بحرانی و بحرانی تقسیم کرده است.
وی افزود: به عنوان مثال هنوز امید وجود دارد که دریاچه ارومیه احیا شود و با وارد کردن آب به آن تراز آن بالا برود، اما فرونشست یک پدیده غیرقابل بازگشت است از این رو یک امر بسیار بحرانی و فوق بحرانی تلقی میشود که در ابعاد وسیع به یک چالش حتی امنیتی و توسعهای برای کشور تبدیل خواهد شد.
قزل سفلی گفت: اگر آب به دشت دارای فرونشست تزریق شود باز هم برنمی گردد، چون آن آبخوان مرده است، خاک متراکم شده و دیگر آبی جذب نمیکند در این شرایط قابلیت جذب خاک از بین میرود، مثلا وقتی در اصفهان فرونشست به یک سازه تاریخی آسیب میزند و شکاف ایجاد میکند این یعنی اینکه دیگر فرونشست آسیبش را زده، کاری نمیشود کرد دیگر آن سازه از دست رفته، آیا میشود سازه دیگری را جایگزین آن سازه تاریخی کرد؟
وی درباره نرخ فرونشست در کشور گفت: نرخ فرونشست در دشتها متفاوت است، مثلا در دشت مشهد تا ۱۶ سانت فرونشست گزارش شده است، این آمارها نمیتواند چندان معیار باشد مثلاً در جایی حتی یک سانت فرونشست هم میتواند خطرناک باشد مانند اصفهان، مشهد و تهران یک سانت هم زیاد است، در واقع به موقعیت جغرافیایی آن منطقه بستگی دارد، اما مسئلهای که قابل انکار نیست این است که گستره کشور دچار فرونشست شده و این یک امر فوق بحرانی است.
انتهای پیام//ح. ع
منبع: ایسنا