به گزارش «تهران پرس»؛ لباس همواره یکی از مهم‌ترین شاخص‌های فرهنگی، اجتماعی و هویتی هر جامعه به شمار می‌آید. به ویژه در ایران که پوشش زنان به عنوان یکی از ارکان فرهنگ ملی و دینی شناخته می‌شود، تغییرات در طراحی و سبک لباس همواره بازتابی از تحولات گسترده‌تر جامعه بوده است. در چند دهه اخیر، گرایش قابل توجهی به سمت الگوهای غربی در طراحی لباس زنان ایرانی مشاهده می‌شود .پوشش زنان در ایران دارای پیشینه‌ای غنی و متنوع است که به دوره‌های مختلف تاریخی و مناطق گوناگون جغرافیایی بازمی‌گردد. لباس‌های سنتی ایرانی، نمادی از هویت، فرهنگ، و گاه مذهب هر منطقه بودند. در دوره معاصر نیز، تحولات سیاسی و اجتماعی مانند مدرن‌سازی در دوران پهلوی، انقلاب اسلامی و تغییرات سریع شهری و اجتماعی، تأثیرات عمیقی بر الگوهای پوشش گذاشته‌اند. با وجود حفظ برخی ارزش‌های سنتی، روند تغییرات و تطبیق با سبک‌های نوین جهانی همواره به عنوان عاملی مؤثر مطرح بوده است.
عوامل گرایش به الگوهای غربی
جهانی‌شدن و نفوذ رسانه‌ها
یکی از عوامل مهم، پدیده جهانی‌شدن است که با گسترش رسانه‌های جمعی، سینما، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات مد، سبک‌های پوشش غربی را به عنوان مد روز جهانی به ایران وارد کرده است. جوانان به ویژه از طریق این رسانه‌ها با جدیدترین مد‌ها آشنا می‌شوند و این سبک‌ها را نشانه‌ای از پیشرفت، آزادی و مدرنیته می‌دانند. شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تیک‌تاک نقش برجسته‌ای در شکل‌دهی هنجار‌های پوشش جوانان دارند.
تغییر سبک زندگی و شهرنشینی
زندگی شهری و مدرن باعث شده نیازهای پوششی زنان نیز تغییر کند. سبک زندگی پرشتاب، افزایش حضور زنان در فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و آموزشی، لباس‌هایی راحت، سبک و کاربردی را طلب می‌کند که طراحی‌های غربی به خوبی این نیازها را پاسخ می‌دهند. این روند موجب کاهش گرایش به لباس‌های سنتی و سنگین شده است.
عوامل اقتصادی و بازار پوشاک
بازار پوشاک ایران تحت تأثیر واردات لباس‌های غربی قرار دارد که معمولاً ارزان‌تر و در دسترس‌ترند. از سوی دیگر، تولیدکنندگان داخلی با مشکلات مالی، تبلیغاتی و محدودیت‌های فرهنگی مواجه‌اند که حمایت از طراحی لباس سنتی یا تلفیقی را دشوار می‌سازد. این وضعیت به نفع تولید انبوه لباس‌های غربی است و به تدریج جایگزین لباس‌های سنتی شده است.
عوامل فرهنگی و روانشناختی
نسل جوان ایران، تحت تأثیر جریان‌های جهانی و تمایل به ایجاد هویت فردی، پوشش غربی را نمادی از آزادی، مدرنیته و پیشرفت می‌بیند. همچنین فشار‌های اجتماعی و روانی برای تطبیق با مد روز جهانی، باعث می‌شود گرایش به لباس‌های غربی افزایش یابد. در این میان، فقدان آموزش فرهنگی کافی درباره ارزش‌های پوشش بومی نیز به این روند سرعت داده است.
پیامد‌های گرایش به طراحی غربی
گرایش به الگوهای غربی در طراحی لباس زنان ایرانی، تغییرات عمیقی در هویت فرهنگی ایجاد کرده است. این پدیده تهدیدی برای میراث پوششی و سنت‌های دیرینه به شمار می‌رود و می‌تواند منجر به فراموشی بخش‌هایی از فرهنگ ملی شود. از سوی دیگر، فرصتی برای نوآوری، تلفیق مدرن و سنتی و افزایش راحتی و کارایی در پوشش فراهم می‌آورد. این دوگانگی، چالشی اساسی برای جامعه و فعالان حوزه مد و فرهنگ به وجود آورده است.
راهکار‌ها و پیشنهادات
برای حفظ هویت فرهنگی و توسعه متوازن طراحی لباس در ایران، چند راهکار کلیدی پیشنهاد می‌شود:
حمایت فرهنگی و آموزشی: آموزش فرهنگ پوشش ایرانی - اسلامی در مدارس، رسانه‌ها و فضای عمومی برای آگاه‌سازی و ارزش‌گذاری به میراث پوششی.
توسعه صنعت مد ایرانی: حمایت مالی، تبلیغاتی و فنی از طراحان ایرانی؛ تشویق تلفیق مدرن و سنتی در طراحی لباس؛ ایجاد بازار و رویداد‌های تخصصی برای معرفی لباس‌های ایرانی.
سیاست‌گذاری و مقررات: تدوین سیاست‌های حمایتی و تشویقی؛ مدیریت واردات پوشاک غربی به منظور حمایت از تولید داخلی و ارتقای کیفیت محصولات بومی.
چرا طرح‌های دولتی برای ترویج پوشش مناسب موفق نبوده‌اند؟
۱. رویکرد دستوری به جای اقناعی
بیشتر طرح‌های دولتی در زمینه پوشش، بر پایه اجبار و مقررات بوده‌اند، نه اقناع فرهنگی و گفت‌وگو. در نتیجه، جوانان که به آزادی انتخاب و بیان تمایل دارند، احساس تحمیل و کنترل کرده‌اند و با مقاومت یا بی‌توجهی واکنش نشان داده‌اند.
۲. فاصله بین نگاه رسمی و واقعیت اجتماعی
طرح‌ها اغلب با در نظر گرفتن نگاه سنتی یا رسمی طراحی شده‌اند، بدون درک دقیق از نیازها، سبک زندگی، و سلیقه واقعی نسل جوان. این disconnect باعث می‌شود الگوهای ارائه‌شده کاربردی، جذاب یا قابل قبول نباشند.
۳. کمبود جذابیت بصری و تنوع در الگوهای ارائه‌شده
طرح‌های جایگزین یا الگوهای پیشنهادی دولتی معمولاً فاقد زیبایی‌شناسی مدرن، تنوع، و خلاقیت هستند. در رقابت با مد جهانی و جذابیت‌های بصری برندهای غربی، این طرح‌ها توان جذب مخاطب ندارند.
۴. نبود پشتیبانی واقعی از طراحان داخلی
اگرچه شعار حمایت از مد ایرانی داده می‌شود، اما بسیاری از طراحان مستقل با مشکلاتی مانند محدودیت در ارائه طرح، کمبود بودجه، سانسور، یا نبود فضای رقابتی مواجه‌اند. این باعث عقب‌ماندگی مد بومی از جریان جهانی شده است.
۵. تعدد نهادها و عدم هماهنگی
نهادهای متعدد فرهنگی، اجتماعی، و اجرایی هر کدام بخشی از مسئولیت را به‌عهده دارند اما اغلب بدون هماهنگی عمل می‌کنند. این موجب سردرگمی، طرح‌های پراکنده و فقدان اثرگذاری می‌شود.
۶. بی‌اعتمادی جوانان به طرح‌های رسمی
بخش بزرگی از جامعه، به‌ویژه جوانان، به برنامه‌های رسمی دولتی در حوزه فرهنگ بی‌اعتماد هستند یا آن‌ها را نماینده سلیقه نسل خود نمی‌دانند. این شکاف ارتباطی مانع پذیرش و مشارکت می‌شود.
۷. تأثیر رسانه‌های آزاد و شبکه‌های جهانی
در دنیای امروز، جوانان بیشتر از رسانه‌های اجتماعی، اینفلوئنسرها، و مد جهانی الگو می‌گیرند تا برنامه‌های رسمی. طرح‌های دولتی اگر نتوانند در این میدان رقابت کنند، نادیده گرفته می‌شوند.
تأثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برگرایش به الگوهای غربی
آرزو میرزایی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی تهران پرس گفت: به نظرم گرایش جوان‌ها به لباس‌های غربی بیشتر به دلیل تأثیر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. ما در تهران شاهد هستیم که جوان‌ها دنبال سبک‌های جدید و به‌روز هستند و می‌خواهند با دنیا همگام باشند. البته این موضوع باعث شده بخش زیادی از هویت و اصالت لباس ایرانی کمرنگ شود. از طرف دیگر، لباس‌های سنتی و ایرانی خیلی وقت‌ها در طراحی و تولید محدودیت دارند و کمتر جذابیت لازم را برای نسل جوان دارند. اگر بخواهیم فرهنگ پوشش ایرانی را زنده نگه داریم، باید طراحی‌های خلاقانه‌تر، راحت‌تر و متناسب با نیازهای امروز ارائه شود و همچنین آموزش و آگاهی در این زمینه بیشتر شود.
براساس این گزارش، به طور کلی، گرایش طراحی لباس زنان ایرانی به سمت الگوهای غربی یک پدیده پیچیده و چندبعدی است که از تعامل عوامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و تاریخی نشأت می‌گیرد. جهانی‌شدن، تغییر سبک زندگی، گرایش جوانان به مد روز، کمبود حمایت از تولیدات بومی و تبلیغات گسترده از مهم‌ترین دلایل این روند هستند.برای حفظ هویت فرهنگی و اصالت طراحی لباس ایرانی، ضروری است که مسئولان و فعالان حوزه مد و پوشاک با حمایت از طراحان داخلی، ترویج فرهنگ پوشش ایرانی-اسلامی و آموزش جامعه به اهمیت لباس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی، به ایجاد تعادلی میان مدرن بودن و حفظ ارزش‌های سنتی کمک کنند. تنها با این رویکرد می‌توان آینده‌ای ماندگار و متناسب با فرهنگ و هویت ایرانی برای طراحی لباس رقم زد.
انتهای خبر/