گروه سیاسی تهران پرس؛ چهل و اندی سال از انقلاب اسلامی می‌گذرد؛ انقلابی که با همراهی مردم به ثمر نشست و هر روز شاهد دستاورد‌های این انقلاب در عرصه‌های مختلف هستیم. البته از همین رهگذر شاهد بوده و هستیم که دشمنان جمهوری اسلامی از همان ابتدا سعی در وارونه نمایی این دستاوردها داشته‌اند و برخی را هم در داخل با خود همصدا و همسو می‌کنند.
برای آشنایی بیشتر وضعیت کشور و بالاخص تهران در دوران پهلوی و دوران انقلاب اسلامی با مسعود رضایی گفتگویی ترتیب داده‌ایم. رضایی پژوهشگر و استاد برجسته تاریخ در این گفتگو از اوضاع نابسمان تهران و سایر شهر‌های کشور در دوران پهلوی گفت. از وجود حلبی آباد بزرگی در منطقه رسالت تا قطعی‌های مکرر برق و صف‌های طولانی مردم برای دریافت گوشت منجمد خارجی! مشروح گفتگوی ما با این پژوهشگر تاریخ در ادامه از منظر شما می‌گذرد:
آقای رضایی اگر ممکن است برای شروع؛ مختصرا درباره وضعیت کلی کشور در دوران پهلوی توضیح دهید.
در دوران قبل از انقلاب؛ عمدتا یک وابستگی همه جانبه به بیگانه و بالاخص امریکا وجود داشت، در واقع توان داخلی خودمان نادیده گرفته می‌شد. البته اینطور نبود که ما نیرو‌های مستعد، مبتکر و باسواد نداشته باشیم، تعداد این‌ها کم بود، اما از ظرفیت همین تعداد کم نیز استفاده نمی‌شد و تمام تکیه به بیگانگان بود.
به عنوان مثال؛ اگر قرار بود سدی یا فرودگاه و نیروگاهی ساخته شود، تماما توسط نیرو‌ها و کمپانی‌های خارجی انجام می‌شد. در حوزه نظامی نیز نیرو‌های نظامی کشور به لحاظ تجهیزات و امکانات صد در صد وابسته به امریکا و انگلیس و دیگر کشور‌ها بودند و شرکت‌ها و کشورهای خارجی برای تمام نیاز‌های ما در دوران پیش از انقلاب، حضور بسیار پررنگی داشتند.
وضعیت جاده‌ها، بندرگاه‌ها، اسکله‌ها و همین طور وضعیت رفاهی مردم به لحاظ زیرساخت‌هایی که باید وجود داشته باشد به هیچ وجه وضعیت مناسبی نداشت.
ما در همان موقع به هرحال یک کشور نفتی محسوب می‌شدیم و ذخایر نفتی و گازی فراوانی در کشور داشتیم، اما درصد کسانی که از شبکه گازرسانی در کشور برخوردار بودند بسیار پایین بود؛ شاید کمتر از ۵ یا ۶ درصد بود.
وضعیت آب آشامیدنی سالم در کشور بسیار نامناسب بود. در همین باره اسدالله علم در خاطرات خود در سال ۵۳ این طور می‌نویسد: که «من در مجمع تعاونی‌های روستایی شرکت کردم و در آنجا متوجه شدم تنها یک درصد از روستا‌های کشور آب آشامیدنی سالم دارند» یعنی آن سالی که اوج درآمد‌های نفتی کشور بود، کشور چنین وضعیتی داشت.
در آن دوران پهلوی، فقر به معنای گسترده خود وجود داشت علی الخصوص در شهرستان‌ها و روستاها؛ به گونه‌ای که نه آب آشامیدنی سالم بود و نه برق و نه جاده. جاده روستایی و جاده‌های شهرستان‌ها یا نبود و اگر هم بود بسیار نامناسب بود.
وضعیت کشاورزی بعد از اصلاحات ارزی که در سال ۴۱ انجام شد به طور کلی در این دوران نابود شد و وابستگی ما به واردات مواد غذایی به شدت افزایش پیدا کرد.
نیروگاه‌های ما نیز توسعه چندانی نداشتند از همین رو شهر‌های بزرگ کشور با خاموشی‌های گسترده مواجه بودند که در مطبوعات سال ۵۵ و ۵۶ به این شرایط کشور پرداخته شده بود.
در این سال‌هایی که اوج درآمد‌های نفتی بود، بخش عمده این درآمد‌ها صرف خرید تجهیزات نظامی می‌شد که البته آن هم تماما در جهت حفظ منافع امریکا و غرب در منطقه استفاده می‌شد که خود شاه در کتاب پاسخ به تاریخ به این نکته اشاره کرده است که سفارش خرید صد‌ها هواپیما و صد‌ها تانک از نوع پیشرفته به امریکا و انگلیس داده و فهرستی از آن را هم در این کتاب ذکر کرده است. البته شاه در همان جا اذعان کرده است ما بهترین حافظ منافع غرب در منطقه بودیم، بنابراین مشخص می‌شود همه این سفارش‌ها و هزینه‌هایی که انجام می‌شد در واقع برای حفظ منافع غرب در منطقه بوده است.
در شهر تهران وضعیت چگونه بود، آیا متفاوت‌تر بود؟
شهر‌های تهران، شیراز، اصفهان، تبریز و مشهد که هر کدام از این شهرها یک ویژگی خاصی داشتند وضعیتشان قدری متفاوت‌تر از جا‌های دیگر بود. اما همین تهران به عنوان پایتخت، در اطراف و بلکه برخی از محله‌های آن وضعیت بسیار نامناسبی به لحاظ شهری و اجتماعی داشت.
در محدوده انتهای خیابان رسالت که الان مجتمع مترو قرار دارد، یک منطقه بسیار بزرگ حلبی آباد وجود داشت و از خیابان انقلاب که آن زمان نام دیگری داشت تا به پایین، تماما با وضعیت کاملا متفاوتی نسبت به شمال شهر مواجه می‌شدید یعنی در جنوب شهر در منطقه خاوران، خراسان، میدان شوش و نازی آباد و حتی پایین‌تر از میدان شهدا وضعیت محله‌ها بسیار نامناسب بود و اتفاقا فیلم‌هایی که از آن دوران به جا مانده گویای این وضعیت است.
این درحالی است که وضعیت شمال تهران به لحاظ اینکه هم خانواده خود شاه در آنجا سکونت داشتند و هم منطقه مرفه نشین بود قدری وضعیت آن تفاوت داشت.
با مراجعه به مطبوعات سال ۵۵ و ۵۶ می‌توان مشاهده کرد که در این سال‌ها تورم به صورت بسیار زیادی در کشور وجود داشت و مردم به لحاظ اجاره خانه و خرید اقلام مورد نیاز علی الخصوص در سال ۵۶ با مشکل مواجه بودند و اساسا رژیم پهلوی با یک بحران اقتصادی مواجه شده بود به صورتی که مردم برای خرید گوشت منجمد وارداتی در صف‌های طولانی می‌ایستادند!
پس از پیروزی انقلاب اسلامی وضعیت کشور چه تغییری می‌کند؟
ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از «دوران ما نمی‌توانیم» به «دوران ما می‌توانیم» قدم گذاشتیم یعنی یک تغییر مسیر و تغییر ریل در کشور ایجاد شد، به این معنا که اگر کشورهای غربی می‌توانند کار‌های صنعتی و عمرانی بزرگ انجام دهند پس ما هم می‌توانیم و باید بتوانیم در این مسیر قدم برداریم و در همین نوع تفکر بود که انقلاب به پیش آمد و به تدریج شروع به ساختن و طراحی کردن و افزایش سطح دانش و علم در کشور کرد؛ و اکنون شرایط به گونه‌ای است که به قله‌های علمی، صنعتی و عمرانی دست پیدا کرده‌ایم به گونه‌ای که پس از پیروزی انقلاب در حوزه‌های مختلف به توان داخلی هم اعتماد شد و هم اجازه فعالیت داده شد؛ مثلا در حوزه سدسازی و یا در حوزه صنایع، ساخت نیروگاه‌ها و.. مهندسان ایرانی ورود کردند و می‌توان به عینه مشاهده کرد توان علمی و فنی کشور بعد از انقلاب چه میزان رشد پیدا کرد.
دو قله این پیشرفت نیز در صنعت هسته‌ای و صنایع نظامی است. در دوران پیش از انقلاب، گرچه قدم‌هایی برای مسائل هسته‌ای برداشته شده بود، اما تماما در اختیار شرکت‌ها و مهندسان خارجی بود و نیرو‌های ما صرفا به عنوان یک اپراتور می‌توانستند در این صنعت هسته‌ای عمل کنند، اما امروز تماما با توان داخلی خودمان به قله علم و دانش و صنعت هسته‌ای دست پیدا کرده‌ایم. در صنعت نظامی نیز که نیازی به گفتن ندارد؛ در دوران پهلوی تمام تجهیزات و تسلیحات نظامی با صرف هزینه‌های بسیار گزاف از خارج تامین می‌شد و تمامی تعمیرات و نگهداری آنها نیز زیر نظر متخصصان و مستشاران نظامی امریکایی بود، اما امروز از صفر تا صد تجهیزات نظامی خودمان در زمینه‌های مختلف با دانش داخلی و نیرو‌های متخصص داخلی ساخته شده و چشم دنیا به این حوزه خیره مانده است.
این پیشرفت با تکیه بر توان داخلی در تمام زمینه‌ها؛ از جمله صنعت کشتی سازی، صنایع سازه‌های دریایی، ساخت عظیم‌ترین سکو‌های دریایی، حوزه پزشکی و دارویی، صنعت لیزر و.. قابل بررسی و تامل است.
این سطح پیشرفت‌های کشور در دوران پس از انقلاب اسلامی که شما به بخشی از آن اشاره کردید، آنقدر گسترده است که قطعا قابل کتمان نیست. اما چرا دشمنان این نظام در صدد سرپوش گذاشتن بر دستاورد‌های انقلاب اسلامی یا وارونه نمایی آن هستند و در این میان عده‌ای را هم در داخل با خود همراه می‌کنند؟
اتفاقا دشمنان ما به مراتب دقیق‌تر و شاید بیشتر از بسیاری از مردم ما نسبت به این پیشرفت‌ها آگاهی دارند و این حجم عظیم دشمنی و کینه‌ای هم که نسبت به ایران از خود نشان می‌دهند دقیقا به خاطر همین آگاهی آنها از پیشرفت‌های ایران است. آنها می‌دانند که با ادامه این مسیر به چه نقاط افتخارآفرین بالاتر و برتری در عرصه بین‌المللی دست پیدا خواهیم کرد، به همین دلیل است که همه توان خودشان را به لحاظ اقتصادی، سیاسی و تبلیغاتی و.. گذاشته‌اند برای اینکه کشور ما را از این مسیر پیشرفت و توسعه باز بدارند و مردم ما را ناامید و در گیر آشوب‌ها و اغتشاشات داخلی کنند.
به هر حال دشمنان جمهوری اسلامی ایران به هر طریق ممکن سعی می‌کنند که این مسیر پیشرفت را دچار اخلال و بلکه سد بکنند و البته همانطور که تا الان با شکست مواجه شده‌اند، بعد از این نیز شکست خواهند خورد و ان‌شاءالله مردم ایران با قدرت و با افتخار این مسیر را ادامه خواهند داد.
انتهای پیام/الف
